Herbestemming industrieel erfgoed
Duurzame herbestemming van industrieel erfgoed.
De toenemende druk op de vastgoedsector vraagt om herevaluatie van ons huidige ruimtegebruik en de invulling van bestaand vastgoed dat nu niet (optimaal) gebruikt wordt. Herbestemming van industrieel erfgoed biedt hier grote kansen in.
Hoe er moet worden omgegaan met panden met een cultuurhistorische of architectonische waarde is hierbij een groot vraagstuk voor overheidsinstanties en ontwikkelaars.
De originele functies van dit soort panden zijn niet altijd meer relevant in de huidige tijdsgeest. En daarmee vragen maatschappelijke verschuivingen die hebben plaatsgevonden om een herdefiniëring van deze gebouwen in de huidige context. Zowel planologisch als socio-cultureel. Herbestemming van industrieel erfgoed biedt kansrijke oplossingen bieden voor deze vraagstukken.
Industrieel erfgoed
Een deel van dit erfgoed zijn overblijfselen van de technologische en industriële ontwikkelingen uit de laatste eeuwen. Zij werden van oudsher aan randen van steden of in buitengebieden gebouwd. Denk bijvoorbeeld aan fabrieken, mijnen en infrastructurele gebouwen als postkantoren. Met de groei van de steden is de context rondom dergelijke panden vaak enorm veranderd.
Fabrieken die ooit buiten de stad zijn geplaatst, liggen inmiddels vaak tussen de stedelijke bebouwing. De ooit zo bloeiende sectoren zijn vandaag de dag overbodig geworden. Maar de overblijfselen zijn nog heel zichtbaar aanwezig in het straatbeeld.
Religieus erfgoed
Voor religieus erfgoed geldt eigenlijk hetzelfde. Kerkelijke gemeenschappen worden steeds kleiner. En parochies worden daardoor genoodzaakt om hun bestaan op te heffen. Niet gebruikte kerkgebouwen komen daardoor leeg te staan.
De kerken die ooit midden in het centrum van de samenleving gebouwd zijn, bevinden zich vaak op zeer gewilde vastgoed locaties. Dat biedt interessante mogelijkheden voor ontwikkelingen. Maar worden door de cultureel-historische en emotionele waarde die ze hebben opgebouwd niet zomaar gesloopt.
De samenleving ziet over het algemeen graag dat religieus erfgoed op een functionele manier behouden blijft.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Vanuit de overheid werkt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) aan behoud en conservatie van erfgoed. Objecten met een (potentiële) monumentale status worden gecontroleerd. Zodat de daadwerkelijke cultureel- historische waarde behouden blijft. Maar, ook de RCE lavereert tussen het behouden van de waarde van gebouwen en het praktisch benutten van erfgoed en de ruimte die het inneemt. En uiteindelijk moeten ook zij meedenken over de duurzaamheid vraagstukken waar de hele vastgoed sector mee te maken heeft.
Duurzaamheid
Dit duurzaamheid vraagstuk is de laatste jaren een stuk concreter geworden. En de motivatie voor verduurzaming is vanuit verschillende hoeken toegenomen. De overheid legt verscherpte duurzaamheid eisen op. En vanaf 2023 komt er ook een verplicht energielabel C voor kantoorpanden.
Vanuit huurders en gebruikers neemt de wens voor duurzamere en meer comfortabele verblijfsruimtes toe. En voor investeerders wordt het financieel aantrekkelijker om te verduurzamen. Uit onderzoek blijkt dat duurzaam gerenoveerde gebouwen tussen de 6% en de 9% meer huur opbrengen.
Start-ups
Een andere trend die veel potentie heeft en kansen voor investeerders biedt, is de toename van startups en zelfstandig ondernemers. Zij zijn doorlopend op zoek naar kleinere werkplekken die ook ruimte bieden voor kruisbestuiving.
Concepten waarbij startups in grotere panden clusteren, springen in dit gat. En bestaand vastgoed heeft hierin al op verschillende plaatsen in Nederland al veel potentieel laten zien. Kijk bijvoorbeeld naar het Bouncespace in Eindhoven en Amsterdam of bedrijvenpark Vondelparc in Utrecht.
Maatschappelijke trends
Restauratie en reconstructie van erfgoed zijn vaak financieel kostbaar en niet direct rendabel als de originele functie van het pand behouden blijft. Maar herbestemming van industrieel erfgoed biedt potentie om zowel te faciliteren in de vraag naar inspirerende ruimtes voor wonen en bedrijvigheid als ook het behoud van cultureel erfgoed. Zodat deze ook beschikbaar blijft voor toekomstige generaties.
Financiering
Om het behoud van cultureel erfgoed te faciliteren zijn er verschillende subsidies en leningen beschikbaar voor restauratie, herbestemming en verduurzaming van monumentale panden, zoals bijvoorbeeld het Restauratiefonds. Ook voor gemeentelijke monumenten zijn er mogelijkheden te vinden op provinciaal en gemeentelijk niveau.
- Restauratiefonds hypotheek
- Monumenten hypotheek
- Duurzame monumenten lening
- Subsidie herbestemmen monumenten
- Gemeentelijke fondsen
- Gemeentelijk subsidies
Verschillende constructies zijn mogelijk om duurzame renovatie te kunnen bekostigen:
- Energy Service Company (ESCO) investeringskosten financieren en uitbesteden
- SDE subsidie
- Duurzame monumenten lening
Herbestemming industrieel erfgoed in Nederland
Herbestemming van industrieel erfgoed is geen nieuw fenomeen. In centra van oude steden zijn nauwelijks nog historische pakhuizen te vinden die daadwerkelijk nog als pakhuis dienst doen. In de laatste decennia is er op verscheidene innovatieve manieren omgegaan met herbestemming. En met het vinden van de optimale balans tussen het behoud van authentieke karakter en het verhogen van de functionaliteit van een pand.
Kerken
In 2000 is begonnen met de start van de herbestemming van het 15e eeuwse Kruisherenklooster in Maastricht tot hotel. En de 15e eeuwse Broerenkerk in Zwolle is in 2013 in gebruik genomen als boekenwinkel, horecagelegenheid en expositieruimte. In beide gevallen hebben de structuur van het klooster en de kerk de leidraad gevormd voor de inrichting van de nieuwe functie.
Postkantoor
Het Oude Postkantoor in centrum Utrecht is na sluiting in 2011 lange tijd dicht geweest. In 2020 is het na een uitgebreide transformatie weer in gebruik genomen. Verschillende commerciële bedrijven geven nu invulling aan de herbestemming. Voor de realisatie is een deel van het kantoor vergroot met een glazen uitbouw die het oppervlakte vergroot, terwijl de impact op het pand wordt geminimaliseerd.
Fabrieken
De Witte Dame te Eindhoven stamt af uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Na leegstand in jaren ‘80 is het gebouw door publieke inspanningen gered van de sloop. In 1998 is het opnieuw geopend en sindsdien worden ruimtes gebruikt voor educatie, horeca en commerciële bedrijvigheid.
Terrein
Het Werkspoorkwartier in Utrecht is ooit aan de rand van de stad ontwikkeld voor de productie van stoommachines en later locomotieven. Door onder andere de gemeente is het aangewezen als circulaire broedplaats van Utrecht.
Werkspoorfabriek
De laatste herbestemming, die in het afgelopen jaar in gebruik is genomen, is de Werkspoorfabriek. De grote en hoge fabriekshal is voor het overgrote deel een wat onhandige fabriek. Voor de herontwikkeling is ervoor gekozen om het uiterlijk van de fabriek niet aan te tasten. En ook om de karakteristieke stalen spanten te behouden. Maar het gebruiksoppervlakte van het gebouw is vergroot door het aanbrengen van een box-in-box systeem in houtskeletbouw.
Gespecialiseerde architecten
Voor de meeste herbestemmingsprojecten wordt gewerkt met gespecialiseerde architecten en partijen die ervaring hebben met werken rondom het oorspronkelijke ontwerp. Dit is vaak essentieel doordat ieder project en gebouw uniek is en iedere herbestemming een ander doel heeft. Werken met een specialist op dit gebied levert het in de meeste gevallen voordelen op:
- Realistischere planning
- Kennis van regelgeving rondom erfgoed
- Optimale configuraties met behoud van karakteristieke elementen
Met specialistische vakmensen werken, voorkomt:
- Onverwachte hoge kosten
- Schade aan erfgoed
- Constructie fouten
Grote potentie van herbestemming industrieel erfgoed
Er liggen grote kansen voor dit soort projecten. Stijgende grondprijzen en het vrijkomen van erfgoed bieden ruimte voor nieuwe initiatieven die aansluiten bij maatschappelijke trends.
En ook de kosten zijn gemiddeld substantieel lager dan nieuwbouw. Wil je meer weten over herbestemming van industrieel erfgoed? Neem dan gerust contact met ons op.
Gebouw herbestemmen met Respace
Wil je meer weten over de mogelijkheden om een gebouw te transformeren met het Respace bouwsysteem? Download dan onze brochure.
